Tribina „Davičovi Nirnberški procesi“ u Beogradu
Sreda, 16. april 2025. u 19.00 – DOB//Klub
Ciklus tribina: KRAJ RATA!!!
Organizacija: Centar za jugoslovenske studije i Dom omladine Beograda
Učestvuju: Tijana Matijević, naučna saradnica Instituta za filozofiju i društvenu teoriju; Jovan Bukumira, istraživač saradnik Instituta za književnost i umetnost; Marija Grujić, viša naučna saradnica Instituta za književnost i umetnost. Moderatorka: Stanislava Barać, viša naučna saradnica Instituta za književnost i umetnost / Centar za jugoslovenske studije.
U godini kada Centar za jugoslovenske studije i Dom omladine Beograd obeležavaju osam decenija od kraja Drugog svetskog rata tribinskim programom pod nazivom Kraj Rata!!!, treću, aprilsku tribinu ovog ciklusa posvećujemo nedovoljno poznatim i (ne)pročitanim delima i delovanjima Oskara Daviča, onima koji su vezani upravo za završetak rata i saniranje njegovih posledica, kao i prevenciju novih sukoba, a postavljajući ih pritom u širi kontekst Davičovog ukupnog del(ovanj)a.
Tim povodom razmatramo najpre šta znači ući u lektiru, a ostati nepročitan, biti paradigmatična figura srpskog i jugoslovenskog nadrealizma, biti jedan od ključnih protagonista posleratne književne scene, njen kritičar, ideolog i autor, a biti prisutan u javnom diskursu ponekad tek kao ime. Ističući u prvom delu tribine sâmo ime autora i polazeći od njegovih najpoznatijih dela, kao što su Srbija ili Hana, razmatrajući šta danas znači Srbija u „Horu mumlača“ na stepeništu ispred zgrade Tehničkih fakulteta 10. januara 2025, težićemo da objasnimo zašto Davičo u ovome kontekstu: zbog „bura i buna“, zbog revolucije, i kraja rata. Jedinstveni Davičo kako je o njemu pisala Milica Nikolić, ne samo u potrazi za novim, već i pronalazeći formu za novo, taj estetski i politički zahtev revolucionarne epohe. Čulni, zvučni, i smisaoni Davičo. Davičo koji nasuprot Miroslavu Krleži zagovara „literaturu Jugoslavije“.
Zatim ćemo se posvetiti naslovnoj temi tribine. Prvu polovinu Drugog svetskog rata, zbog ilegalnih (komunističkih) aktivnosti, naime, Oskar Davičo proveo je u italijanskom zarobljeništvu, da bi se potom – nakon uspešnog bekstva – pridružio partizanskim divizijama i učestvovao u NOB-u i oslobođenju Beograda. Već krajem rata počinje da se bavi novinarstvom, najpre u novoosnovanom Tanjugu, a zatim u „Borbi“ i „Glasu“. Najbitniji njegovi tadašnji tekstovi jesu reportaže iz inostranstva: kao dopisnik, Davičo izveštava sa suđenja u Nirnbergu, O Tršćanskoj krizi i Grčkom građanskom ratu, u kojem prati Markosove partizane. Njegove reportaže, iako nedovoljno poznate i mahom nepročitane, nezaobilazno su svedočanstvo o političkim i ideološkim previranjima u periodu nakon neposrednog okončanja ratnih sukoba, posebno imajući u vidu njihovu jugoslovensku perspektivu i osobeno svaralačko zaleđe autora. Davičovi utisci „iz prve ruke“ o atmosferi u devastiranim nemačkim gradovima i mentalitetu poražene nacije, kao i kritička razmatranja o uspostavljanju Međunarodnog vojnog suda i samom toku Nirnberških procesa, te punopravni književni portreti nemačke partijske i vojne vrhuške pružaju nam sveže uvide u složenu dinakimu posleratnih društvenih procesa. U tom svetlu, biće predstavljen i završni Davičovi doprinosi međunarodnim naporima za kraj svih svetskih ratova. Oskar Davičo je u februaru 1987. godine bio član jugoslovenske delegacije u Moskvi na „Međunarodnom forumu za svet bez atomskog oružja“. O toj poseti je dao intervju za Borbu, oduševljeno izveštavajući o perestrojci i planovima Gorbačova, naročito pohvalno govoreći o njegovim stremljenjima da sprovede reforme socijalističkog uređenja i izbegne greške potpirivanja nacionalizma koje su, prema Daviču, napravljene u Jugoslaviji. U svom intervjuu, Davičo naročito nadahnuto govori o slobodnijem duhu koji se oseća u SSSR-u krajem osamdesetih i na pomenutom Forumu na kome su učestvovale brojne ličnosti iz zapadnog sveta iz različitih sfera javnog života, kao što su Norman Majler, Andrej Saharov, Grejem Grin, Joko Ono, Gregori Pek, Gor Vidal, i drugi, kao i da su dela mnogih disidentskih pisaca iz SSSR-a ponovo postala dostupna na kulturnoj sceni SSSR-a. U kontekstu te posete, Davičo još jednom iskazuje svoju spremnost da podrži reforme socijalizma koje bi pomogle da se ovaj sistem održi i da se suzbiju etno-nacionalističke tendencije koje se sve više šire u istočnoj Evropi krajem osamdesetih godina.
Biografije učesnika:
Tijana Matijević je nakon studija književnosti u Beogradu i istočnoevropskih studija u Bolonji doktorirala na Univerzitetu Martin Luter u Haleu tezom “From Post-Yugoslavia to the Female Continent: A Feminist Reading of Post-Yugoslav Literature” (transcript 2020.). Do 2023. bila je spoljna saradnica i predavačica na odsecima slavistike univerziteta Fridrih Šiler u Jeni i Martin Luter u Haleu, a od 2023. je zaposlena u Institutu za filozofiju i društvenu teoriju. Istražuje kontinuitete između jugoslovenske i postjugoslovenske književnosti i kulture, pitanja estetike i ideologije, alternativnu (avangardnu, feminističku, levu) istoriju. Bavi se prevođenjem (nemački prevod romana Psi i ostali sa Marie Alpremann, eta 2023), povremeno književnom kritikom, a od 2022. godine je članica žirija nagrade Biljana Jovanović.
Jovan Bukumira od 2018. godine radi kao stipendista a potom i kao istraživač saradnik u Institutu za književnost i umetnost, na Odeljenju za teoriju književnosti. Učestvovao je u bilateralnom projektu „Modernizam i avangarda u jugoslovenskom kontekstu“ (IKUM & FFZG, 2019–2022). Doktorirao na tezi pod naslovom Esejistika srpskog nadrealizma: Marko Ristić, Dušan Matić i Oskar Davičo. Bavi se književnom teorijom, poetikom modernizma i avangarde i jugoslovenskom kulturom, i piše književnu kritiku za portal Komuna Links. Još kao student bio je koorganizator dve regionalne studentske konferencije: Savremena komparatistika u regionu: (re)kontekstualizacija (2014. godine), i Književnost i umetnost u Jugoslaviji: (dis)kontinuiteti (1918–1992), održane 2016. u Beogradu.
Marija Grujić je viša naučna saradnica Instituta za književnost i umetnost, od 2002. godine zaposlena na Odeljenju za teoriju književnosti. Autorka je četiri knjige iz oblasti rodne i feminističke teorije, književnosti i kulturnih studija: Bahtin i feministička književna analiza (2007); Reading the Entertainment and Community Spirit (2012); Rod i kultura fragmentarnosti: Nečista krv i Gazda Mladen Borisava Stankovića (2015); Razumeti Boru Stankovića: proza intimnih realnosti (2022). Urednica je, ozmeđu ostalih, međunarodnog zbornika radova Film i književnost (2021), kao i organizatorka brojnih konferencija i pionirskih poduhvata u međunarodnoj humanistici. Bavi se istraživanjima iz oblasti studija roda, teorije književnosti, filma, popularne kulture, istorije socijalizma i post-socijalizma.
Moderatorka Stanislava Barać je članica i aktuelna predsednica Centra za jugoslovenske studije. Viša je naučna saradnica Instituta za književnost i umetnost, gde je od 2004. godine zaposlena u okviru istraživačkog odeljenja za proučavanje periodike, kojim je i rukovodila od 2016. do 2020. Objavila je dve monografije (Avangardna Misao, 2008; Feministička kontrajavnost. Žanr ženskog portreta u srpskoj periodici 1920–1941, 2015). Kouredila je dve dokumentarne izložbe: Re/vizija: časopisi kao agensi književnog i kulturnog života (2012/2013), i U sobi sopstvenih portreta (2015/2016). Uz organizaciju međunarodnih i nacionalnih naučnih konferencija, (ko)uredila je četiri zbornika radova: Časopis Ruski arhiv (1928–1937) i kultura ruske emigracije u Kraljevini Srba, Hrvata i Slovenaca (sa Vesnom Matović, 2015); Časopisi za decu: jugoslovensko nasleđe 1918–1991 (sa Tijanom Tropin, 2019); Prvi svetski rat i slovenske književnosti (sa Biljanom Andonovskom, 2021) i Časopis Žena danas (1936–1940): prosvećivanje za revoluciju (2022).
Izvori:
https://www.facebook.com/cejus.jus